The Importance of the Development of Compilation of Monolingual Dictionaries (by the Example of the Explanatory Dictionary of the Kazakh Language)
40 99
Keywords:
dictionary tradition, monolingual explanatory dictionary, Kazakh language, Kazakh literary language dictionary.Abstract
. There are many types of dictionaries depending on the purpose and scope of use.
Among them, a special place is occupied by monolingual explanatory dictionaries, which reflect the
vocabulary of the cultural life of the people as a whole. Explanatory dictionaries are a real resource
that collects the vocabulary of a language in one place. The creation and improvement of
monolingual dictionaries has its own unique features. Therefore, it is important to continue the
tradition of employing the basics of lexicography in explanatory dictionaries, expand them,
republish them, and constantly update them. The article emphasizes the importance of constantly
updating the explanatory dictionary and improving its vocabulary articles. In particular, the 15-
volume “Dictionary of the Kazakh Literary Language”, prepared by the Akhmet Baitursynuly
Institute of Linguistics in the Republic of Kazakhstan in 2011, was selected. This dictionary is an
example of creating an explanatory dictionary, reflecting existing traditions and practices of
scientific creation of dictionaries. In addition, the article also discusses such issues as ways to
enrich the content of dictionary entries by selecting the examples from works of art, examples of
spelling complex words, conventional abbreviations; it also provides various explanations of
individual concepts for dictionary entries. Particular attention is paid to explaining political terms
such as “sovet” (Soviet) and “tarikh” (history) associated with the Soviet era.
References
Türkçe Sözlük. /haz.: Şükrü Haluk Akalın… [ve. başk] – 11. bsk. – Ankara: Türk Dil Kurumu, 2011. –
s.
Aksan D. Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim. 3. cilt. – 11. bsk. – Ankara: Türk Dil Kurumu,
– 244 s.
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. Екі томдық. 1-том. – Алматы: Ғылым, 1959. – 338 б.; 2-том. –
Aлматы: Ғылым, 1961. – 535 б.
Уәли Н. Сөз байлығын саралаудың негіздері // Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 1-том.
– Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. – Б. 7–10.
Ысқақов А. Көп томдық түсіндірме сөздіктің маңызы мен мақсаты және ғылыми-теориялық
негізі жайында// Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. Он томдық. 1-том. – Алматы: «Ғылым»
баспасы, 1974. – Б. 4–23.
Мұқтар Қ. Ұлттың ұлы қазынасы// Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 15-том. – Алматы:
Қазақ энциклопедиясы, 2011. – Б. 817–820.
Уәли Н. Сөз байлығын саралаудың негізгі нәтижелері // Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес
томдық. 15-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. – Б. 821–827.
Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 10-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. –
б.
Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 13-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. –
б.
Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 11-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. –
б.
Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 12-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. –
б.
Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. – Алматы: «Қазақстан» баспасы, 1988. – 400 б.
Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы (емле, тыныс белгілері, сөз сазы). – Астана: Елорда, 2000. –
б.
Орфографиялық сөздік. – Алматы: Тіл білімі институты, 2007. – 480 б.
Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 1-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. –
б.
Özkan M., Tören H., Esin O. Yüksek Öğretimde Türk Dili. Yazılı ve Sözlü Anlatım. (Genişletilmiş 2.
baskı). – İstanbul: Filiz Kitabevi, 2006. – 924 s.
Koç K., Bayniyazov A., Başkapan V. Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü. – Ankara: Türk Dil
Kurumu, 2021. – 1133 s.
Құрманбайұлы Ш. Қазақ терминологиясы: зерттеулер, оқулық, сөздік, библиография. – Алматы:
Сардар, 2014. – 952 б.
Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 8-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. –
б.
Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 14-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. –
б.
Turkche Sozluk [Turkish Dictionary] / haz.: Shukru Haluk Akalyn… [ve. bashk.] – 11. bsk. – Ankara:
Turk Dil Kurumu, 2011. – 2763 s. [in Turkish] 2. Aksan D. Her İonuile Dil: Ana Chizgileriile Dilbilim. 3. jilt [Language in All Aspects: Linguistics in Its
Main Lines. Volume 3]. – 11. bsk. – Ankara: Turk Dil Kurumu, 2009. – 244 s. [in Turkish]
Qazaq tilinin tusindirme sozdigi. Eki tomdyq [Dictionary of the Kazakh literary language. Two
volumes]. 1-tom.–Almaty: Gylym, 1959. – 338 b.; 2-tom. – Almaty: Gylym, 1961. – 535 b. [in Kazakh]
Uali N. Soz bailygyn saralaudyn negizderi [Basics of vocabulary differentiation] // Qazaq adebi tilinın
sozdigi. On bes tomdyq. 1-tom. – Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – B. 7–10. [in Kazakh]
Ysqaqov A. Kop tomdyq tusindirme sozdiktin manyzy men maqsaty jane gylymi-teorialyq negizi
jaiynda [Multi-volume explanatory dictionary about the meaning and purpose and scientific-theoretical
basis] // Qazaq tilinin tusindirme sozdigi. On tomdyq. 1-tom. – Almaty: «Gylym» baspasy, 1974. –
B. 4–23. [in Kazakh]
Muqtar Q. Ulttyn ulı qazınası [Great treasure of the nation] // Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes
tomdyq. 15-tom. – Almatı: Qazaq enciklopediasy, 2011. – B. 817–820. [in Kazakh]
Uali N. Söz bailygın saralaudın negizgi natijeleri [Main results of vocabulary differentiation]//Qazaq
adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 15-tom. – Almatı: Qazaq enciklopediasy, 2011. – B. 821–827. [in
Kazakh]
Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 10-tom [Dictionary of the Kazakh literary language. Fifteen
volumes. Volume 10]. –Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – 744 b. [in Kazakh]
Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 13-tom [Dictionary of the Kazakh literary language. Fifteen
volumes. Volume 13]. – Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – 752 b. [in Kazakh]
Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 11-tom [Dictionary of the Kazakh literary language. Fifteen
volumes. Volume 11]. – Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – 752 b. [in Kazakh]
Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 12-tom [Dictionary of the Kazakh literary language. Fifteen
volumes. Volume 12]. – Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – 752 b. [in Kazakh]
Qazaq tilinin orfografialyq sozdigi [Оrthographic dictionary of the Kazakh language]. – Almaty:
«Qazaqstan» baspasy, 1988. – 400 b. [in Kazakh]
Syzdyq R. Qazaq tilinin anyqtagyshy (emle, tynys belgilerı, soz sazy) [Kazakh language writing rule
(spelling, punctuation, word melody)]. – Astana: Elorda, 2000. – 527 b. [in Kazakh]
Orfografialyq sözdık [Оrthographic dictionary]. – Almaty: Til bilimi instituty, 2007. –480 b. [in
Kazakh]
Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 1-tom [Dictionary of the Kazakh literary language. Fifteen
volumes. Volume 1]. – Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – 752 b. [in Kazakh]
Ozkan, M., Toren H., Esin O. İuksek Ogretimde Turk Dili. İazılı ve Sozlu Anlatım [Turkish Language
in Higher Education. Written and Oral Expression]. (Genishletilmish 2. baskı). –İstanbul: Filiz Kitabevi,
– 924 s. [in Turkish]
Koch K., Bainiyazov, A., Bashkapan, V. Kazak Turkchesi-Turkiie Türkchesi Sozlugu [Kazakh-Turkish
Dictionary]. – Ankara: Turk Dil Kurumu, 2021. – 1133 s. [in Turkish]
Qurmanbaiuly Sh. Qazaq terminologiasy: zertteuler, oqulyq, sözdik, bibliografia [Kazakh terminology:
studies, textbook, dictionary, bibliography]. – Almaty: Sardar, 2014. – 952 b. [in Kazakh]
Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 8-tom [Dictionary of the Kazakh literary language. Fifteen
volumes. Volume 8]. –Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – 744 b. [in Kazakh]
Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 14-tom [Dictionary of the Kazakh literary language. Fifteen
volumes. Volume 14]. –Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – 800 b. [in Kazakh]
